Papa kuhikuhi o nā mea ʻaoʻao
Nā ʻike e noʻonoʻo ai e pili ana i ka wai ʻauʻau
ʻIke i palapala ʻia e pili ana i ke kau ʻana
ʻO nā ʻike e pili ana i ka luʻu ʻana
- I kēlā me kēia makahiki, he 3.536 mau keiki ma lalo o ʻelima mau makahiki i make i ka wai ʻauʻau ʻauʻau.
- ʻO kēia, ʻo 82% ka ʻōpio ma mua o hoʻokahi makahiki.
- I ka makahiki 2009, he 86% o ka poʻe i make i ka wai ma ka makahiki hoʻokahi a ʻoi aʻe paha he kāne.
- No kēlā me kēia keiki ma lalo o ʻelima mau makahiki i make i ka make ʻana mai ka make ʻana o ka wai, he 11 ʻē aʻe e loaʻa i ka mālama ʻoihana pilikia no nā ʻeha hoʻohaʻahaʻa ʻole i make.
- ʻO ka lumo ke kumu nui o ka make no nā keiki mai ka makahiki 1 a hiki i ka 4.
- Ma waena o 2005 a me 2009, he awelika o 10 make make a me 64 mea make ole i ka la ma United States. (Ma muli o ka ʻikepili CDC)
- Aia ma kahi o 85% o nā poho i ka wai maoli, e like me nā kai, nā loko, a me nā muliwai.
- ʻO ka lua o ka wahi maʻamau no ka luʻu ʻana, ʻo ia nā loko ʻauʻau.
- Ma kahi o 77% o ka poʻe make make a me 59% o ka poʻe make make ʻole he kāne.
- ʻO nā kāne ma waena o nā makahiki 15 a me 24 ka helu kiʻekiʻe loa o ka make make.
- ʻO nā hui lāhui āpau, ʻo nā ʻAmelika ʻAmelika ka helu kiʻekiʻe loa o ka make a me ka make ʻole. Ma waena o 2005 a me 2009, ʻo 70% o ka poʻe i make i ka make he ʻAmelika ʻAmelika.
ʻO ka lumo ke kolu o ke kumu nui o ka make me ka manaʻo ʻole.
Wahi a ka World Health Organization, ʻo ke kau ʻana ke kolu o ke kumu nui o ka make ʻole o ka honua.
I kēlā me kēia makahiki, ua manaʻo ʻia he 360,000 mau kānaka e make ana i ka make ʻana. ʻO kēia, ma kahi o 175,000 he mau keiki ma lalo o 15 makahiki.
ʻOi aku ka make o nā keiki mai ka makahiki 1 a hiki i ka 4 ma mua o nā kumu ʻē aʻe ma waho o ka maʻi pneumonia a me ka maʻi maʻi.
Aia ma hea ka nui o ka poho i loko o nā loko ʻauʻau?
ʻO ka hapa nui o ka make ʻana ma nā ʻāina haʻahaʻa a me waena. ʻO kaʻoiaʻiʻo, kokoke i ka 90% o nā poho a pau i kēia mau wahi o ka honua.
Aia kekahi mau kumu e hoʻoikaika i kēia kiʻekiʻe o ka make ʻana ma nā ʻāina haʻahaʻa a me waena.
ʻO ka mea mua, ʻaʻole lawa ka nui o kēia mau ʻāina i nā papahana ʻauʻau a me ka palekana wai. ʻO ka lua, aia pinepine ka nele o ka nānā ʻana a me nā mea mālama ola ma nā loko a me nā kahakai. ʻO ka hope, nui ka poʻe ma kēia mau ʻāina ʻaʻole ʻike i ka ʻauʻau.
ʻOiai ʻo ka luʻu ʻana he pilikia honua, ua laha nui ia ma kekahi mau wahi o ka honua. ʻO kaʻoiaʻiʻo, kokoke i ka 60% o nā poho a pau ma Asia.
Ma muli o nā kumu he nui, ʻo ia hoʻi ʻo ka nui o nā ʻāina ʻAsia ʻaʻole i lawa nā papahana ʻauʻau a me ka palekana wai. Eia kekahi, ʻaʻole pinepine ka mākaʻikaʻi a me nā mea mālama ola ma nā loko a me nā kahakai.
ʻO ka ʻike i ka ʻauʻau ʻana ʻaʻole ia e kāpae i ka hiki ʻole ke poho i ka loko o nā keiki liʻiliʻi
ʻAʻole hiki i ka ʻauʻau ke pāʻani i ka hana hoʻoholo i ka pale ʻana i waena o nā keiki ma lalo o ʻelima mau makahiki.
ʻO nā ʻike e pili ana i ka luʻu ʻana i nā loko ʻauʻau e pili ana i ka hiki ke ʻauʻau:
- ʻO ka poʻe i make i ka make ma waena o nā makahiki 5 a me 14, 64% ʻaʻole hiki ke ʻau.
- I ka makahiki 2009, ua hōʻike ʻia he 56% o ka poʻe make wai i ka makahiki 15 a ʻoi aku ka hiki ke ʻauʻau "maikaʻi loa," "maikaʻi," a i ʻole "maʻamau."
- He mea nui e hoʻomaopopo he hiki i ka poʻe ʻauʻau ikaika ke make inā ʻaʻole lākou e hoʻolohe, hopu ʻia i ka ʻāʻī, a i ʻole ke komo ʻana i nā lole kaumaha e hoʻolohi iā lākou.
- ʻO ke komo ʻana i ka ʻaʻahu ola ke ala maikaʻi loa e pale aku ai i ka lumo no nā kānaka o nā makahiki āpau. I ka makahiki 2009, 84% o ka make ʻana o ka waʻa i loaʻa ma waena o ka poʻe i ʻaʻahu ʻole i nā ʻaʻahu ola.
- Pono e ʻaʻahu ʻia nā ʻaʻahu ola i nā manawa a pau i loko o ka waʻa, a e kiaʻi mau ʻia nā keiki e ke kanaka makua ke kokoke lākou i ka wai.
He aha kāu e hana ai e pale aku ai i ka make ʻana?
ʻO ka luʻu ʻana he pilikia honua, akā paʻa loa ia ma kekahi mau wahi o ka honua.
Ka hoʻomaʻamaʻa kūʻē ʻana i ka hoʻopakele ʻana i nā ola i ka wai ʻauʻau
- No ka ho'ēmiʻana i ka nui o nā poho ma ka honua holoʻokoʻa, pono e hoʻonui i ka manaʻo nui i nā papahana hoʻonaʻauao palekana wai.
- Pono kēia mau papahana e aʻo i nā keiki a me nā mākua pehea e ʻauʻau ai, a me pehea e noho maluhia ai a puni ka wai.
- Eia hou, pono e hoʻolilo ʻia nā kumuwaiwai hou aʻe i ka hōʻoia ʻana i loaʻa i nā loko a me nā kahakai ka uhi mālama ola.
- ʻO ka hope, pono e hana like nā aupuni a me nā NGO e hoʻonui i ka ʻike i ka pōʻino o ka make ʻana a me nā mea e hiki ai i nā kānaka ke hana e pale aku ai.